Άνθρωπος: Ο παραγωγός κρίσεων...

Είναι απορίας άξια η ακρίβεια με την οποία επαναλαμβάνεται η ιστορία. Κυρίως δε σε θέματα κρίσεων. Οι εικόνες επαναλαμβάνονται με συνέπεια, συγκρίνοντας ακόμα και εντελώς διαφορετικές εποχές. Τι προκαλεί τις κρίσεις; Γιατί ο άνθρωπος είναι εν τέλει τόσο προβλέψιμα επιρρεπής στην καταστροφή; Αυτό που μας οδηγεί σε κρίσεις είναι η ίδια μας η βαθύτερη φύση· ο εαυτός στην προσωπική του αναζήτηση για ισορροπία ανάμεσα σε δύο κύριες τάσεις.

Αυτό που θέλω να πω είναι ότι, ο άνθρωπος φαίνεται πως τείνει να μοιράζεται ανάμεσα σε δύο αναζητήσεις. Από την μία προσπαθεί να αποφεύγει τον κόπο της εργασίας, από την άλλη, επιδιώκει όλο και να ανυψώνει το βιοτικό του επίπεδο επιζητώντας μια αύξουσα κατανάλωση. Αυτή είναι μια σχέση που χρειάζεται προσοχή. Δεν είναι εκείνη που ευθύνεται για την πρόκληση των κρίσεων παρ' όλα αυτά. Η επιθυμία του ανθρώπου να αναζητά τρόπους να διευκολύνει την εργασία του και η ικανότητα του να πετυχαίνει αυτούς τους τρόπους είναι και το κύριο χαρακτηριστικό της κυριαρχίας του σαν ον. Αυτή μας η επιδίωξη για μια όλο και πιο αυξημένη αποδοτικότητα είναι η αιτία που μας οδηγεί σε κοινωνική εξέλιξη. Αυτό είναι και το κινητήριο καύσιμο που μας οδήγησε από την πρωτόγονη εποχή στη σύγχρονη κοινωνία. Από την άλλη μεριά, η αύξουσα κατανάλωση, είναι κάτι που προκύπτει από αυτήν τη κοινωνική εξέλιξη. Είναι λοιπόν αποτέλεσμα που προκύπτει από την ύπαρξη μιας ευνοϊκότερης, σε σχέση με πριν, κατάστασης -αν και μπορεί, σε περιπτώσεις, να λειτουργήσει και σαν ερέθισμα για την επιδίωξη μιας καλύτερης κατάστασης. Το πρόβλημα, εν ολίγοις, δεν βρίσκεται σ' αυτές καθ' αυτές τις δύο τάσεις. Βρίσκεται στην ανικανότητα του ανθρώπου να τις ισορροπήσει. Η λαιμαργία από την οποία κατευθύνεται προς την μία μόλις νιώσει λίγο ασφαλής και σίγουρος.

Κατευθυνόμενος από αυτή τη λαιμαργία, ο άνθρωπος ξεχνάει. Ξεχνάει ότι για να αναζητάς περισσότερα από πριν, πρέπει να έχεις φτάσει σε θέση να αποδίδεις περισσότερα από πριν. Τυφλώνεται από επιπολαιότητα παραβλέποντας ότι η κατανάλωση δεν είναι εξέλιξη, αλλά αποτέλεσμα αυτής. Ζητάει περισσότερα λοιπόν από όσα αναλόγως διατίθεται να αποδώσει.

Έτσι κι εμείς εδώ, φτάνοντας στο σήμερα και στα μέρη μας, καταναλώναμε χωρίς περιορισμό θεωρώντας την διαδικασία αυτή οδηγό της (κάποιας) εξέλιξης. Αποφεύγαμε τον κόπο της εργασίας όχι όμως εμπνευσμένοι και προσανατολιζόμενοι προς καλύτερες μεθόδους για αύξηση της αποδοτικότητας αλλά με ένα αίσθημα αποστροφής για τον κόπο. Θεωρήσαμε ότι σε μια εξελιγμένη κοινωνία ο κόπος, και ειδικά ο χειρωνακτικός, αποτελεί διαδρομή μιας προηγούμενης εποχής, νομίσαμε ότι σε αυτή την εξελιγμένη εποχή ήρθε η ώρα να γευτούμε τους "άλλοτε" κόπους, μιας άλλοτε δύσκολης γενιάς. Αλλά ποιος είπε ότι είμαστε εξελιγμένη εποχή; Ποιος είπε ότι είμαστε η γενιά των προνομίων;

Η κρίση στην Ελλάδα, προήλθε κατά ένα μεγάλο μέρος από αυτή ακριβώς τη συμπεριφορά. Αύξηση της κατανάλωσης χωρίς πρόοδο της αποδοτικότητας του συστήματος. Αποστροφή της χειρωνακτικής εργασίας, προσκόλληση στη γραφειοκρατική απασχόληση(αναζητώντας πια απασχόληση, όχι εργασία), αστυφιλία, απομάκρυνση από την γόνιμη ύπαιθρο. Αντιληφθήκαμε ότι μπορούσαμε πλέον να καταναλώσουμε. Καταναλώσαμε λοιπόν, όχι προϊόντα καθ' αυτά αλλά φιλοδοξίες. Το πρόβλημα είναι πως μάθαμε ότι γίνεται πιο καλά σαν το κάνεις με πίστωση. Κι αν είναι μια φορά επικίνδυνο να ψωνίζεις επί πιστώσει, είναι πολλαπλώς επικίνδυνο να ψωνίζεσαι επί πιστώσει. Το να αγοράζεις για να ικανοποιήσεις τις φιλοδοξίες σου είναι διαδικασία ακόρεστη και πολύ πιο μεθυστική από το να αγοράσεις ένα μπουκάλι κρασί για να ικανοποιήσεις τη μέθη σου. Αν σου πάρουν πίσω το μπουκάλι μπορεί να πέσεις σε κατάθλιψη αν αρχίσουν να σου ζητούν πίσω τις δανεικές φιλοδοξίες τότε κλονίζεσαι σε βάθος διότι αντιλαμβάνεσαι ότι ο τρόπος ζωής σου ήταν δανεικός και αναστρέψιμος. Δεν στενοχωριέσαι απλώς, τρομοκρατείσαι. Και έρχεται πάντα αυτός ο καιρός. Τραβιούνται πίσω τα νερά και η παλίρροια δείχνει ποιοι κολυμπούσαν γυμνοί. Τότε, σαφώς, αντιλαμβάνονται όλοι έμπρακτα, ότι τα ξένα χρήματα δεν ήτανε "καλή καρδιά" αλλά χοντρό παιχνίδι.

Στο παιχνίδι αυτό, αντίθετα με την μπλόφα της ισχύς, μία είναι η αλήθεια. 'Ολοι χάνουν. Όλοι όσοι πίστεψαν στην ουτοπία της αέναης ποσότητας. Όλοι όσοι αφέθηκαν αβάσταχτα στο φαγοπότι του "δώσε" και του "φέρε"· χαρούμενοι συμβαλλόμενοι, ανάλαφροι από συγκρατήσεις. Χάνουν και όλοι όσοι ανέχτηκαν. Την ανοχή την χωρίζει ένα γράμμα από την ενοχή και η απόσταση αυτή είναι πολύ μικρή για να την γλυτώσει από τον λεκέ της. Δυστυχώς ή ευτυχώς τα πράγματα φαίνεται πως έχουν έτσι.

Οι ανθρώπινες κρίσεις πηγάζουν απ' τον άνθρωπο και επηρεάζουν τον άνθρωπο. Οι κρίσεις και δη αυτές που αποτελούν προϊόν χρόνιας καλλιέργειας δεν χαρακτηρίζονται από καλό και ορθό σχεδιασμό αλλά μάλλον από τυχαιότητα, αστάθεια και ανωμαλία. Είναι προϊόν της φύσης μας, με χαρακτηριστικά της φύσης μας. Ο λόγος που είναι ανεξέλεγκτες είναι διότι ο άνθρωπος δεν μπορεί και δεν θα μπορέσει ποτέ να ελέγξει τον εαυτό του. Και αυτό αποτελεί και την αιτία που θα εμφανίζονται κρίσεις, εσαεί.